فهرست مطالب
- عنوان
- سپاسگزاری
- فصل اول- مبادی تحقیق Introduction
- مقدمه
1- موضوع تحقیق و تبیین أن
2- تعریف مسئله مورد پژوهش
3- هدف تحقیق
4- ضرورت تحقیق
5- محدودیتها و مشکلات تحقیق
6- واژه ها واصطلاحات تحقیق
فصل دوم- سابقه تحقیق Research –literature
الف- سابقه نظری تحقیق
ب- تعریف راهنمایی
2- انواع راهنمایی
3- راهنمایی تحصیلی
4- راهنمایی شغلی
5- راهنمایی شخصی
6- راهنمایی فردی
7- راهنمایی گروهی
8- تفاوت راهنمایی و مشاوره
9- پرونده تحصیلی – تربیتی
10- مشاوره متخصصان راهنمایی
11- مشاور موفق
12- وظایف مشاور
13- سابقه راهنمایی و مشاوره در جهان
14- سابقه راهنمای ایران
الف- تمهید مقدمات برای اجرای برنامه راهنمایی
پ- برنامه راهنمایی قبل از انقلاب
ج- برنامه راهنمایی بعد از انقلاب
ب- سابقه علمی تحقیق
1- سابقه علمی تحقیق در جهان
روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق
د- روش تحقیق
1- تعریف روش تحقیق
2- انواع روش تحقیق
3- روش این تحقیق
- فصل سوم روش تحقیق Research Method
الف- فرضیات
ب- تعریف فرضیه
2- انواع فرضیه
3- فرضیات این تحقیق
ب- جامعه آمار و نمونه گیری
1- تعریف جامعه آماری
2- جامعه آماری این تحقیق
3- تعریف نمونه گیری
4- انواع نمونه گیری
5- نمونه گیری در این تحقیق
ج- جمع آوری اطلاعات
1- تعریف روش جمع آوری اطلاعات
2- انواع روشهای جمع آوری اطلاعات
3- روش جمع آوری اطلاعات دراین تحقیق
د- روش تحقیق
1- تعریف روش تحقیق
2- انواع روش تحقیق
3- روش این تحقیق
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات Resarch Analysis
تجزیه و تحلیل سئوالات 1تا 26 تستی پرسشنامه
2- تجزیه و تحلیل سئوالات تشریحی پرسشنامه
فصل پنجم: نتیجه گیری Conclusion
1- نتیجه این تحقیق
2- پیشنهادات و نظرات اصلاحی
3- خلاصه تحقیق
4- فهرست منابع
5- پیوست نمونه پرسشنامه
سپاسگزاری
تحقیق حاضر بی شک تحقیقی است از همکاری های صمیمانه و صادقانه دوستان و همکاران فرهنگی و تعدادی از دانش آموزان عزیز و بزگوار که صادقانه و با صراحت تمام به پرسشنامه جواب دادند ابتدا قبل از هر چیز از خداوند منان و سبحان که این توفیق را به پژوهنده داد تا این تحقیق را به پایان خودش نزدیک سازد نهایت تشکر و سپاسگزاری را دارم پس از هسته مشاوره اداره و همچنین مدیران مدارسی که از ابتدای کار این پژوهش تا پایان با راهنمائی ها و ارشاداتشان حقیر را یاری رسانده اند صمیمانه تشکر و قدردانی می کنم.
از همکاران فرهنگی بخصوص مشاوران گرامی تعدادی از دبیرستانهای مورد تحقیق که نهایت همکاری را در ارائه نظرات دانش آموزان دانشته اند کمال تشکر و قدردانی را دارم در پایان از همه افرادی که از ابتدا تا انتهای این پژوهش حقیر را مساعدت نموده اند تشکر و قدردانی می کنم.
پژوهنده
ضرورتهای فرهنگی و اجتماعی مشاوره و راهنمایی نقش آن در پویایی جامعه، مردم گسترش کمی و کیفی آن در سرتاسر ایران و بهره وری مطلوب از خدمات راهنمایی نیاز حیاتی مدارس، خانواده ها، مراکز شغلی و تمام اقشار جامعه را به راهنمایی و نقش و جایگاه مهم آن را در جامعه مشخص می کند. امید داریم با بذر طراوت مشاوره و راهنمایی گلهای شادمانی و رضایت را به چهره خانواده ها و تمام اقشار ببینیم و فرزندانمان این گلهای پرطراوت و نسل انقلاب در تحصیل و در زندگی و درس و اهداف با رهنمودهای مشاورین به سوی سعادت و ترفی خود در کشور گام بردارند. مشاورین باید بتوانند شتابی در این چرخ تعلیم و تربیت کمی و کیفی آن بدهند اگرچه شغل مشاوره و راهنمایی در ایران به علت نوپا بودن اقدمهای اولیه خود را برمی دارد و مطبوعات و رسانه ها نیز کمتر بدان می پردازند. مشاورین برآنند که اولاً بتوانند گره گشای معضلات جوانان و خانواده ها باشند و ثانیاً در تعلیم و تربیت و سازندگی و خدمات بر مردم هر چه بیشتر سهیم باشند. درسالهای آینده مدارس، خانواده ها، و جامعه ما طعم شیرین راهنمایی را چشیده و اثر روحبخش آن را خواهند دید.
مدارس، خانواده ها، و جامعه ما طعم شیرین راهنمایی را چشیده و اثر روحبخش آن را خواهند دید.
اگر بخواهیم میزان موفقیت مشاوران را از ابتدا ی شکل گیری نقش مشاوره در نظام جدید بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی بررسی کنیم باید به وظایف و فعالیت های مستمر مشاوران آشنا باشیم. که ذیل اهم وظایف این گروه مشخص گردیده:
1- شرکت فعال در شوراهای مدرسه و ستاد تربیتی در راستای ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره
2- شرکت در جلسات عمومی انجمن اولیاء و مربیان و جلوگیری از کمکها و مساعدتهای اولیه در زمینه ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره
3- تدریس درس آشنایی با برنامه ریزی تحصیلی – شغلی و انجام وظیفه در راستای تحقیق اهداف درس به شرح ذیل:
الف: آشناکردن دانش آموزان با نظام جدید متوسطه در رشته های تحصیلی و ضوابط ورود به آنها و ارتباط رشته های مذکور با رشته های دانشگاهی و بازار کار
ب: ارائه اطلاعات به دانش آموزان از طریق بازدید از محیط کار با بروشور های شغلی – نمایش فیلم، روزنامه دیواری و دعوت از صاحبان حرف و مشاغل جهت ایراد سخنرانی
ج: آگاه کردن دانش آموزان نسبت به روشهای علمی جمع آوری اطلاعات شغلی و آشناکردن آنان با مراکز مهارت آموزی و کاریابی
د-گردآوری اطلاعات لازم از طریق نهادهای زیربط در زمینه امکانات، نیازمندیهای شغلی در بخش صنعت – خدمات کشاورزی و ارائه آن به دانش آموزان و اولیاء آنها
4- همکاری با کادر مدرسه در موارد زیر:
الف: پیشگیری از مشکلات اخلاقی و رفتاری دانش آموزان
ب: شکوفابودن استعدادهای دانش آموزان
5- انجام مشاوره فردی بمنظور بررسی مسائل و مشکلات تربیتی و تحصیلی آنان
6- انجام مشاوره گروهی جهت بررسی و رفع مشکلات تربیتی و تحصیلی و تعیین رشته
7- اجرای آزمونهای خاص به نسبت موقعیت ها و موارد( هوش – استعداد- رغبت شغلی)
8- همآهنگی لازم با معاونین و دفترداران در تکمیل پرونده تربیتی و تحصیلی
9- انجام پروژه مربوط به هدایت تحصیلی دانش آموزان
10- تنظیم کارت مربوط به مشکلات موردی دانش آموزان
11- ارجاع دانش آموزانی که دارای مشکلات حاد هستند به سازمانها و مراکز تخصصی زیربط
12- ارائه آمار و اطلاعات مربوط به وضعیت دانش آموزان به واحدهای ذیربط در منطقه
13- کمک به مدیران و کارکنان مدرسه جهت استفاده از کمک های غیرنقدی مردمی انجمنها، سازمانها، نهاد برنامه های موجود درمنطقه برای حل معضلات دانش آموزی
14- تکمیل دفتر ثبت فعالیتها و ارائه گزارش کار به مسئولین ذیربط
15- شرکت در دوره های بازآموزی و سمینارها
16- تشکیل جلسات توجیهی برای والدین با توجه به ماده 4 آئیننامه هدایت
17- با توجه به ماده 15 آئین نامه هدایت تحصیلی ارائه نمودن اطلاعات کامل در مورد مسائل نظام جدید و هدایت تحصیلی به دانش آموزان و آشنانمودن آنها با توانائیها و استعدادهایشان در رابطه با انتخاب رشته تحصیلی با توجه به پرونده تربیتی تحصیلی
18- مطالعه ی دقیق کلیه بخشنامه ها و دستورالعمل های ارسال شده مرتبط با وظایف مشاوره
فصل اول مبادی تحقیق
1- بررسی میزان موفقیت مشاوران در دبیرستانهای پسرانه ناحیه 4 کرج
مشاوره به معنی همکاری کردن و رأی و نظر فرد متخصص و آگاه را درانجام کاری خواستن است.
مشاوره نیز همچون راهنمایی تعریف یگانه و یکسانی که مورد قبول همه متخصصان باشند ندارد. و از دیدگاههای صاحب نظران به طریق متعددی تعریف شده است. گروهی از متخصصان مشاور را ازدیدگاه مدل طلبی تعریف کرده و معتقدند مشاوره فعالیتی تخصصی است که به تخشیص مشکل کنشی و ارائه درمان به آن می انجامد از این دیدگاه مشاور که فردی آگاه و متخصص در شناخت و حل مسائل روانی است و نقش بسیار فعال و تعیین کننده ای دارد و اوست که شکل را تشخیص می دهد و سپس برای آن درمان ارائه می دهد و نقش فعالیت مراجع که انسانی دردمند و نیازمند به کمک است به حداقل کاهش می یابد به این شیوه از آزمونهای روانی برای تشخیص مشکلات به میزان زیادی استفاده می شود و مهارت و صلاحیت های فنی وتکنیکی مشاور در حل مشکلات مراجع نقش به سزایی دارد.
به نظر پاترسون(1) ( 1974) مشاور جریان کمکی تخصصی بین مراجع و مشاور است مراجع شخصاً قادر به حل مشکلات روانی خود نیستند و برای دریافت کمک به منظور حل مشکلش از مشاور که در حل مشکلات روانی مهارت دارد یاری می طلبد. رابطه مشاوره ای که در آن مراجع احساس امنیت و اعتماد می کند از اهمیت بسزایی در حل مشکل برخوردار است در این معنی مشاور یکی از خدمات اصلی و اساسی راهنمایی محسوب می شود و با پند و اندرزدادن به مراجع کاملاً تفاوت دارد.
به نظر آرباکل(1)(1977) در مشاوره برقراری رابطه حسنه بین مراجع و مشاور اهمیت بسزایی دارد و باعث می شود که مراجع با تجزیه و تحلیل و شناخت رفتارش نحوه ایجاد رابطه صحیح با دیگران را یاد بگیرند اهداف زندگی و نکات قوت و ضعف خود را بشناسند و براساس آنها به طریقی عمل کند که نیازهایش را بطور معقولی برآورده سازد از این رومشاوره رابطه یاری دهنده ای است که به تغییر در اعتقادات و نگرشها و نهایتاً در شیوه زندگی فرد می انجامد. می توان گفت که مشاوره فعالیتی تخصصی، هدفدار و پویا بین مراجع( فرد مشکل دار) و مشاور( کسی که در برقراری رابطه حسنه و حل مشکلات روانی تخصص دارد.) است که در آن مراجع در یک جو مملو از تفاهم و همدلی آزادنه و صادقانه به طرح مشکلش با مشاور می پردازد و پس از تجزیه و تحلیل موضوع و خودشناسی بیشتر و عمیق تر با کمک مشاور به تصمیم گیری مناسب و نهایتاً حل مشکل موفق می شود. در مشاهده
اولاً: برقراری محیطی سرشار از امنیت و تعامل پویا بین مراجع و مشاور ضروری است. ثانیاً مشاور نقش کمک دهنده و نه تحمیل کننده ای برعهده دارد.
ثالثاً هدف مشاور خودشناسی بیشتر و یادگیری و تصمیم گیری مناسب و قبول مسئولیت مراجع است. رابعاً مراجع از طریق مشاهده شیوه های انتخاب و طرح ریزی و ادامه یک زندگی معقول وموفقیت آمیز را می آموزد و در آینده خود می تواند مشکلاتش را حل کند و برای هر مشکلی به مشاور مراجعه نکند.(1)
بعقیده پاترسون مشاوره قسمتی از برنامه راهنمایی تحصیلی است اما بخش اعظم این برنامه را تشکیل می دهد.(6) مشاوره هسته اصلی خدمات راهنمایی تحصیلی، حرفه ای، و سازشی است. علاوه بر آن مشاوره عالی ترین و برجسته ترین فعالیت متبحرانه برای فرد متخصص در امور راهنمایی و استخدامی است(2) .
2 - تعریف مسئله مورد پژوهش
همانطور که از موضوع تحقیق برمی آید هدف بررسی میزان موفیت مشاوران از چند سال اخیر( از سال 1370 تاکنون) می باشد. به دلیل عدم موفقیت این گروه در سال های قبل و اوایل انقلاب قصد این است که در این تحقیق ضمن بررسی میزان موفقیت مشاوران علل موفقیت یا عدم موفقیت روشن گردد. از شواهد اینگونه برمی آید که یکی از دلالیل عدم موفقیت مشاوران در سالهای گذشته عدم رازداری مشاوران در جهت هدایت تحصیلی و شغلی و تربیتی بوده است هراس دانش آموز از مشاور از دیرباز بعنوان یکی از معضلات که منجر به تشدید فاصله مشاور و دانش آموز می گردد شده و از طرفی تخصص ناکافی مشاوران از جمله عوامل دیگر عدم موفقیت مشاوران بوده است که درنتیجه تحقیق به روشنی مسائل مزبور مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
خلاصه اینکه عدم موفقیت مشاوران در اولین طرح مشاوره ای در ایران درسالهای 1350 تا 1358 و مشکلات ناشی از مسائل تحصیلی و شغلی و تربیتی دانش آموزان، بخصوص جدیدبودن طرح در دبیرستانها و ارائه مشکلات مربوط به مشاوره توسط دانش آموزان انگیزه ای بود که به تحقیق در این خصوص بپردازیم. تا راهکاری جهت تعمیق وبررسی موانع موجود توسط مسئولین گردد.
بطورکلی می توان موانع اجرای صحیح رده مطلوب خدمات مختلف راهنمایی در کلاس ایران را به دو بخش برون سازمانی و درون سازمانی تقسیم کرد.
الف: موانع برون سازمانی
- نگرشها و ارزشها و طرزتلقی مردم ازرشته های تحصیلی پیش دانشگاهی و دانشگاهی بویژه فنی و حرفه ای آنها بافته نبودن نیروی انسانی در بخشهای صنعت- خدمات و کشاورزی در رده های مخلتف مهارت
- در دسترس نبودن فرهنگ مشاغل ایران
- گسترده نبودن ارتباطات و همآهنگی لازم بین مراکز آموزشی و پژوهشی، آموزش عالی با سازمانهای آموزشی پیش دانشگاهی
- پراکنده بودن اطلاعات مربوط به امکانات تحصیلی و شغلی سازمانها
- کمبود نشریات و بروشورهای تحصیلی و شغلی مربوط به سازمانها
ب: موانع درون سازمانی
- عدم عرضه اطلاعات همه جانبه تحصیلی- شغلی به صورت نظام یافته به دانش آموزان
- ارتباط کم تحصیلات دبیرستانی و دانشگاهی
کمبود مؤسسات آموزشی اختصاصی و درنتیجه گرایش شدید به سوی تحصیلات دبیرستانی
محدودبودن امکانات آموزشی و پرورشی و در نتیجه آشکارشدن استعدادهای عمومی و اختصاصی
کمبود بعضی از رشته های تحصیلی متوسطه در مناطق مختلف کشور و درنتیجه عدم امکان انتخاب رشته مناسب
- محدودبودن ابزار و روشهای شناخت و هدایت دانش آموزان [1]
3- هدف تحقیق
الف – آیا مشاوران نظام جدید در هدایت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موفق بوده اند؟
ب- آیا دانش آموزان از خدمات مشاوره ای بخوبی بهره برده اند؟
ج- آیا مشاوران د رهدایت دانش آموزان و انتخاب شغل مناسب موفق بوده اند؟
و- آیا مشاور مدارس نظام جدید تاکنون در رفع مشکلات تربیتی – عاطفی دانش آموزان موفقیتی داشته است؟
4- ضرورت تحقیق
امر راهنمایی و مشاوره درهر نظام آموزشی یک ضرورت تاریخی- اجتماعی و آموزشی است هرجا مدرسه و آموزشگاهی هست در آن مسائل و مشکلات متعدد درسی، شخصی، خانوادگی، شغلی، مالی، سازگاری، عاطفی و روانی نیز وجود دارد. بسیاری از مسائل و معضلات برخاسته از بطن هر نظام آموزشی است از این روی پرداختن بدانها و کوشش در شناخت و حل و فصل آنها همانند هر فعالیت آموزشی دیگر بوجود فرد تحصیل کرده و آزموده نیاز دارد.
مشاور به یک معنی تجربه کهن نسل آدمب است و از سویی مبحثی نوین است. انسان در طول قرون و اعصار دریافته است به نظام داشتن مشکل و اخذ تصمیم گفتگو داشتن با یک دوست صمیمی، یا یک معلم و روحانی، همسر، کشیش، یا والدین و پزشک می تواند فکر را روشنی بخشد.
اخذ تصمیم را آسان کند و دلواپسی و اضطراب را تسکین دهد. آنچه در عصر کنونی تازگی دارد و تکوین و رشد مشاوره به صورت یک شغل تخصصی است تنها در نیم قرن اخیر است که برای فردی ارتباط کم خانواده با مدارس میسر گردیده تا همه عمر و انرژی خود را در نوعی از قدمت مصروف دارد که یاری و کمک تخصصی به دیگران است و می تواند در سراسر زندگی نه تنها محل درآمد و اعاشه حیات او باشد بلکه شغل بس دلپذیر است که هم به رشد و تکامل دیگری می انجامد و هم به رشد و پیشرفت خود ا ومی افزاید.
اینک در جوامع صنعتی پیشرفته مشاوران درگیر مسائل و مشکلاتی اند که پزشکان و حقوقدانان نسلهای قبلی با آنها مواجه بوده اند در این جوامع استانداردهای تخصصی و برنامه های آموزشی گسترده برای پژوهش به امر مشاوره تعبیه شده و تعداد زیادی ازافراد جوان این شغل را جالب و جاذب یافته اند و بسیاری از مردان و زنان در مدارس اعم از ابتدایی- متوسطه و حتی دانشگاه و مدارس عالی به شغل مشاوره اشتغال دارند و می کوشند آموزشهای بیشتری برای مقابله با نیازمندیها ودرخواستهای آتی فرا گیرند.[2]
شکی نیست که به موازات گسترش ا-جتماع و پیچیدگی نهادهای آن مشکلاتی بروز می کند و چیزهایی قوی ضرورت می یابد که قبلاً نیازی بدان احساس نمی شده است مثلاً در جوامع پیچیده روابط اجتماعی سست تر می شود و افراد همبستگی عاطفی خود که درپاره ای موارد می تواند مشکل گشای ناراحتیهای روحی باشد از دست می دهند بطوریکه خانواده های زیادی بدون آنکه همدیگر را بشناسند و خود را در غم و شادی یکدیگر شریک بدانند ناآشنا و بی خبراز یکدیگر در کنار هم زندگی می کنند. در نهاد خانواده به علت افزایش سطح گرفتاریهای شغلی پدر و مادر و مسئولیت هر یک از افراد خانواده در امور مربوط به خود روابط افراد خانواده و علایق و وابستگی عاطفی آنها به یکدیگر نیز قدرت و شدت خود را از دست می دهد و والدین که فرصت می کنند به درد دل فرزندان خود گوش دهند در نتیجه انتظار والدین از مدرسه و نظام تعلیم و تربیت جامعه بالا می رود و والدین بیش از پیش می خواهند که مدرسه پاره ای از مسئولیتهای آنها را با ارائه خدمات ویژه ای بعهده بگیرد. نکته دیگری که با توجه به ضرورت اجتماعی راهنمای می توان اظهار داشت آن است که تحول یک اجتماع از حالت ساده به پیچیده شامل بافت اقتصادی آن جامعه نیز می شود و اقتصاد هر جامعه از حالت بدوی و کشاورزی به حالت صنعتی و مکانیزه میل می کند فعالیت های شغلی ساده و اولیه به فعالیتهای پیچیده تر در داخل سازمانها و کارخانجات عظیم تبدیل می شود و تقسمی کار پیش می آید تا تخصصی از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود. کار با ماشین بسیاری از کارهای دستی و ساده اولیه را در خود حل می کند و در نتیجه بسیاری از افراد شغل خود را ازدست می دهند و مجبور می شوند به دنبال شغل جدیدتر و با تخصص بیشتری باشند. انسانها در نظام اقتصادی پیچیده به شکل پیچ و مهره های ماشین در می آیند و ابعاد انسانی اینها مورد تهدید قرار می گیرد و بجای تأکید در حرمت انسان بر تولید بیشتر و کارآیی هر چه بیشتر و بالاتر انسان تأکید می شود و خلاصه آنکه در نظامهای پیچیده اقتصادی مسئله مورد توجه به حرمت انسان و خصوصیات انسانی او تأکید می شود و خلاصه آنکه در نظامهای پیچیده اقتصای مسئله توجه به حرمت انسان و خصوصیات انسانی او به دست فراموشی سپرده می شود. و این نظامها شخصیت او را مسخ می کنند و از او یک ماشین می سازند. لذا در داخل نظامهای پیچیده اقتصادی لاز م است نهادی مسئولیت هدایت نسل جوان را بعهده گیرد تا در لابه لای چرخهای عظیم و متنوع ماشین آلات صنعتی و پیچ و خو و عاری از عواطف، مسیر زندگی تحصیلی و شغلی مناسبی را انتخاب و تعقیب کند وسرانجام جای خود را در جامعه بیابد.
